Stara planina - ključni trendovi planinske destinacije

GEOGRAFSKI I TURISTIČKI POLOZAJ

Stara planina je najveća planina u istočnoj Srbiji.

Visokoplaninski masiv, prirodna granica prema Bugarskoj.

Čini deo Karpatsko - balkanskog luka, koji se prostire sve do Crnog mora, spada u mlade venačne planine.

Drugo ime planine je Balkan, po kojoj je celo poluostrvo dobilo ime.

Najviši vrh u Srbiji je Midžor, 2.169m. Park prirode Stara planina zauzima deo prostranstva na istoimenoj planini na teritoriji opštine Zaječar (9.958 ha), Knjaževac (57.968 ha), Pirot (63.194 ha) i Dimitrovgrad (11. 099 ha). Ukupna površina parka iznosi 142.220 ha. Udaljena je 70 km od Niša, 100 km od Zaječara, 50 km od Knjaževca ili Pirota, a od Beograda 330 km. Najbliže naseljeno mesto turističkom centru je selo Kalna, udaljeno 20 km. 

PRIRODNI USLOVI PODRUČJA  STARE PLANINE

RELJEF: BRDSKO - PLANINSKI

Najnjiža nadmorska visina je 140m, u severnom delu kod ušća Beli Timok ( teritorija grada Zaječara ), a najviša 2.169m, planinski vrh Miđor.

KLIMA: UMERENO - KONTINENTALNA

U nižim delovima kontinentalna, u kotlinama župska, na većim visinama planinska. Srednja godišnja temperatura vazduha u podgorini je 10°C, u visinskom području je ispod 2°C. Prosečne godišnje sume padavina kreću se od 600-650 mm u podnožju planine, a preko 1.200 mm u najvišem planinskom pojasu. Srednje trajanje snežnog pokrivača je od 3-5 meseci, na Midžoru i do 6 meseci.

PRIRODNI RESURSI

Stara planina obuhvata delove slivova Belog Timoka i Trgoviškog Timoka, koji je uokviruju i dreniraju duž zapadne strane i Visočice, koja ka Nišavi odvodi vode sa prostranog južnog dela područja Stare planine.Većina vodotoka ima bujični karakter. Kvalitet vode planinskih reka je dobar. Značajnu hidrogeološku osobenost područja čine termo-mineralne vode u Rgoškoj banji (Banjici) kod Knjaževca i Dag Banjici kod Pirota. Poljoprivredno zemljište: visoka zastupljenost pašnjaka, a niska zastupljenost obradivih površina (preti nestajanje poljoprivredne proizvodnje). Raznovrsnost šumskih, travnih i tresavskih zajednica. Od šumskih zajednica ima hrastovih, bukovih i smrčevih šuma. Područje obuhvata osam lovišta bogatih krupnom i sitnom divljači. Vredne poljoprivredne resurse područja čine vinogorja i voćnjaci.

ŽIVOTNA SREDINA

·         PRIRODNI - IZVORNI I SEKUNDARNI EKOSISTEMI

·         PRIRODNO - ANTROPOGEN EKOSISTEMI

Zaštita životne sredine se odnosi pre svega na prirodne vrednosti u parku prirode Stara planina. Pirot ima najviši stepen ugroženosti životne sredine, posebno u pogledu zagađenosti vazduha od saobraćaja, industrije i grejanja. Znatno manje je ugrožena životna sredina Knjaževca. Najmanje je antropogeno ugrožena sedina visokoplaninskog pojasa parka prirode. Jedan od najlepših krajolika Stare planine je Prirodni rezervat Babin Zub, koji se nalazi na nadmorskoj visini od 1.758 metara.

PRIRODNE VREDNOSTI

Stara planina predstavlja izuzetnu riznicu "dokumenata" o istoriji razvitka zemljine kore, složenosti geoloških

procesa i promenama paleoekoloških uslova.

LITOLOŠKI SASTAV - VRLO RAZNOVRSTAN

(sedimentne, magmatske, metamorfne)

Primarna morfološka odredica je markantni planinski greben Midžor i još jedan vrh viši od 2.000m. Na krečnjačkim terenima prisutni su oblici kraškog reljefa (uvale, vrtače i pećine)

FLORA: 1200 vrsta i podvrsta biljaka svrstanih  u 455 rodova i 33 familije. Oko 150 biljnih vrsta je ugroženo, a 48 biljaka je svrstano na evropsku crvenu listu flore. Biljni pokrivač čine šumske, žbunaste, travnate biljke. Stara planina obiluje lekovitim biljem i pečurkama te je stanište i mnogim vrstama endemičnih i retkih biljaka.

FAUNA: Izuzetno bogat životinjski svet gde se posebno ističu ptice. Na listama ugroženih vrsta su: suri orao,veliki tetreb, beloglavi sup, sivi soko, buljina...Planina se nalazi i u registru područja od međunarodnog značaja za ptice Evrope - IBA.

FAUNA SISARA: lovna divljač (zec, jelen, srna, divlja svinja). Ugrožene vrste su: medved, ris, kuna belica i zlatica, veliki sivi puh...

FAUNA RIBA: potočna pastrmka, balkanski vijun, tostolobik...

PRIRODNI  TURISTIČKI RESURSI

Strme padine, oštri usponi, čudesni vodopadi, polja šumskog voća i bogate šume pružaju mogućnost za različite oblike turizma. U podnožju Babinog Zuba nalazi se stanište subalpske bukve, a u obližnjim potocima i rekama ima potočne pastrmke. Postojeći resursi Stare planine, njena topografija, bujna vegetacija, čist vazduh, zdrava hrana, ukazuju da ona ima brojne potencijale vezane za kulturnu i prirodnu baštinu.

Bogata je vodama i predstavlja kolevku dve reke: Nišave i Timoka. Proglašena je parkom prirode 1997. godine i time su svi rezervati i spomenici prirode stavljeni pod jedinstvenu zaštitu države. Posebno interesantne su i brojne klisure i kanjoni, koji su ujedno i spomenici prirode na ovom području: kanjon reke Temštice, klisura reke Jerme, klisura Vladikina ploča, klisura Rosomačke reke, klisura Gradašničke reke...Poznati su i dolina potoka Bigar te uklešteni meandri reke Temštice, a najveći izvor je Jelovičko vrelo, koje ima izgled "oka" formiranog u malom basenu čini jedinstven ekosistem sa raznovrsnim živim svetom.

PLANINSKI VRHOVI

Sadržaj skijaškog centra "Stara planina - Babin zub" čine staze na lokacijama  "Jabučko ravnište",  "Konjarnik",  "Sunčana dolina",  kao i  "Markova livada". Stara planina će veoma brzo postati jedan od najvećih i najznačajnijih skijaških centara u Srbiji. U ski centru Stara planina je izgrađen sistem za veštačko osnežavanje, u slučaju nedostatka snega.

SAOBRAĆAJ I TEHNIČKI SISTEM

POLOŽAJ

DRUMSKI SAOBRAĆAJ:

PUTEVI  I  REDA (MAGISTRALNI PUTEVI)  M-9  PIROT - LESKOVAC 

M-25  ZAJEČAR - KNJAŽEVAC - NIŠ 

M-1.12  NIŠ-PIROT - DIMITROVGRAD

STANJE PUTEVA I REDA JE  ZADOVOLJAVAJUĆE, DOK SE REGIONALNI I LOKALNI PUTEVI

TREBAJU REKONSTRUISATI!

ŽELEZNIČKI SAOBRAĆAJ:

PROSTOR DELIMIČNO TANGIRA  ŽELEZNIČKA  PRUGA  ZAJEČAR - NIŠ I PRUGA NIŠ -

DIMITROVGRAD.

VAZDUŠNI SAOBRAĆAJ:

PODRUČJE STARE PLANINE IMA POVOLJAN POLOŽAJ U ODNOSU  NA  AERODROM U NIŠU I AERODROM U  SOFIJI.

OBA  SE NALAZE NA KRAKU KORIDORA X , NIŠ-DIMITROVGRAD - SOFIJA.

SMEŠTAJNI KAPACITETI

Na Staroj planini od smeštajnih kapaciteta postoje motel, autokamp, konak, planinarski dom, zdravstvene ustanove, odmarališta, garni hotel, lovački dom i domaćinstva. Uzrok malog broja turističkih dolazaka (23.176) i noćenja (108.073) leži u nerazvijenom i nedovoljnom broju smeštajnih kapaciteta, kao i njohovom slabom korišćenju.  Na nadmorskoj visini od 1.758m ispod vrha Babin Zub, nalaze se smeštajni kompleks koji obuhvata: Planinarski dom i hotel Babin Zub. Novi hotel visoke kategorije otvoren je 2012.god. na lokaciji Jabučko ravnište. Hotelom gazduje austrijski lanac Falkensteiner.

HOTEL STARA PLANINA****

Savršeno mesto za porodični odmor na visini od 1.500 m u jednom od najlepših predela na Staroj planini. Hotel raspolaže sa dvokrevetnim sobama, dvokrevetnim superior sobama koje su moderne, udobne i lepo dizajnirane. Sadrži još i junior apartman, porodični apartman i deluxe apartman. Sve sobe i apartmani su opremljeni LCD televizorom, bežičnim Internetom, sefom, radnim stolom, mini barom, telefonom, fenom za kosu i kupatilom, a većina njih ima i balkon. Hotel je prilagođen potrebama porodice i u ponudi ima ljubaznu negu dece (igraonica, dečija diskoteka, bioskop, besplatna škola skijanja).Izvrsna kuhinja, bogata sportska ponuda i wellness relaksacija na 1.000 m². Hotel raspolaže sa: zatvorenim i otvorenim bazenom, finskom saunom, turskim parnim kupatilom, đakuzi bazenom, hidromasažnom kadom. U zoni relaksacije su  i wellness i beauty tretmani, masaža, tretmani za negu lica i tela, kozmetički tremani, fitness sala s kardio spravama i teretanom...

Hotel & Spa Stara Planina predstavlja savršeno mesto za organizovanje seminara, konferencija, team building-a, različitih preduzetničkih događaja. U okviru hotela su četiri multimedijalne konferencijske i dve pomoćne sale. 

KLJUČNI TRENDOVI PLANINSKE DESTINACIJE

•       Kreiranje (jedinstvenih) turističkih proizvoda za leto

•       Rast razvoja alternativnih zimskih turističkih proizvoda

•       Profesionalni, atraktivni i profitabilni Apres-Ski

•       Uvođenje "Wellness" i "MICE" koncepata na planini

•       Marketing se kreće u smeru „Planina me osvežava“

•       Letnje atrakcije na vrhu planine

•       Specijalizovanje planinskih rizorta

•       Poboljšanje kvaliteta

•       Svake godine kreirati inovacije 

•       Upotreba veštačkog snega radi konstantnog snežnog pokrivača

•       Povećanje prosečne širine skijaških staza

RIZICI I BARIJERE

EKSTERNI

•          Finansijska kriza i oklevanje equity i finansijskih ulagača

•          Kapital se usmerava prema drugim sektorima

•          Zasićenost tržišta nekretnina

•          3 - 5 godina potrebnih za oporavak tržišta nekretnina

•          Spori ulazak internacionalnih brend operatora na tržište Balkana

INTERNI

•          Nedostatak "mixed-use" projekata i upravljačkog iskustva

•          Visoki infrastrukturni troškovi

•          Visoki troškovi gradnje

•          Organičena stručnost lokalnih kadrova u hotelijerstvu i turizmu

INICIJANI STRATEŠKI IZAZOV

•          Ostvariti potrebe i očekivanja potencijalnog tržišta

•          Ispuniti očekivanja internacionalnih investitora

•          Ispuniti očekivanja internacionalnih brend operatera

•          Dostići najviše standarde kvaliteta okoline (zaštita životne sredine)

•          Biti lider Srbije u postavljanju standarda kvaliteta turističkih   projekata

•          Nadvladati ključne rizike i barijere

KULTURNA DOBRA

Na području Stare planine nalaze se više spomenika kulture od kojih je:

U kategoriju "od izuzetnog značaja" rangiran "Konak malog Riste" u opštini Pirot.

U kategoriju "od velikog značaja" rangirano je: tri spomenika kulture u opštini Pirot (kuća "Bela mačka",

tvrđava "Kale", manastir Sv. Đorđa iznad Temske iz 16.veka) i dva u opštini Knjaževac (manastir Sv. Trojice iz 15.veka, crkva Sv. Bogorodice iz 14.veka)

Veći broj niže rangiranih kulturnih dobara se nalaze na prostoru opština Dimitrovgrad i Zaječar.

GASTRONOMSKI TURIZAM

U selima podno Stare planine dočekaće vas ljubazni domaćini, uvek spremni da putnike počaste izvornom trpezom, na kojoj će se obavezno naći "belmuž", specijalitet ovog kraja, napravljen od sira i kukuruznog brašna. Do pre 15 godina, na teritoriji Stare planine, pravljen je jedan od najkvalitetnijih  sireva na svetu, koji se zvao Staroplaninski kackavalj ili Pirotski kačkavalj. Ovaj sir je predstavljao jedan od najznačajnijih izvoznih artikala Srbije. Interesantno je napomenuti da je 60-ih godina upravo ovaj sir najviše koristišćen u ishrani u Beloj kuci.

NAČIN ŽIVOTA, OBIČAJI, FOLKLOR, MANIFESTACIJE, BRENDOVI

PIROT

Svojevremeno je bio centar prerađivačke industrije mlečnih proizvoda, kože, vune, drveta i industrije odeće. Pirot pre svega duguje pirotskom ovčijem kačkavalju, pirotskom ćilimu i danas svakako auto gumi "Tigar".

KNJAŽEVAC

Manifestacije koje se odvijaju čuvaju od zaborava tradiciju, starinske običaje.Za Knjaževac su značajne: "Мolitva pod Midžorom'' i "Sabor nа Каdibogazu". Ono što je još specifično za ovaj kraj je bogata gastronomska ponuda tradicionalnih jela, zatim kazivanje narodnih pesama i pripovedki, izvođenje narodne muzike i raznovrstan folklorni program.

DIMITROVGRAD

Izuzetnu kulturnu vrednost imaju i građevine tradicionalne arhitekture, sa karakteristikama područja kao i proizvodi starih zanata i ručne radinosti.Pored tranzitnog turizma, glavni turistički potencijal Dimitrovgrada su Stara planina, Petrlaška pećina, Smilovska jezera, kanjon reke Jerme, Poganovski manastir.

ZAJEČAR

U Zaječarskoj opštini se mogu videti nekoliko lepih turističkih destinacija. Na samo 11km od  Zaječara se nalazi Gamzigradska Banja koja je poznata sa svojim lekovitim mineralnim izvorima. Pored Gamzigradske Banje u blizini se nalazi i  Felix Romuliana (rimska carska palata) i brojni manastiri.

STANOVNIŠTVO, MREŽA I FUNKCIJE NASELJA

Za ostvarivanje planiranog razvoja regije Stara planina problem će predstavljati proces depopulacije područja i starenje stanovništva svih seoskih naselja. S druge strane u urbanim centrima Knjaževac i Pirot koncentrisano je 81,5% stanovništva turističke regije. Prosečna gustina naseljenosti na teritoriji Stare planine iznosi 47 stanovnika na km², što je znatno ispod proseka. Prosečna veličina domaćinstva iznosi dva člana. Niske stope nataliteta posledica su smanjenog udela žena u fertilnom periodu. Opštinske centre Pirot, Knjaževac, Zaječar trenutno odlikuje stagnacija stanovništva. Prigradska naselja, kotlinska i dolinska naselja duž glavnih saobraćajnica beleže relativno slab demografski potencijal. Ruralna brdsko - planinska naselja vrlo su ograničena demografkim potencijalom, nalaze se u poodmakloj fazi depopulacije, sa vrlo izraženim procesom demografskog starenja, što je vrlo negativno.

ORGANIZACIJA TURISTIČKIH POSETA IZLETA I DRUGIH AKTIVNOSTI

Pešačenje: 

Stazama Planinarski dom - Midžor, Babin zub, šest staza Ćuštica, Ravno Bučje - prevoj Sv Nikola.

Planinarsko društvo "Babin zub" iz Knjaževca organizuje pešačke akcije

Izleti: 

Selo Stanjinac pored puta Knjaževac - Pirot.

Skijanje: 

Pet staza ukupne dužine 12 km od kojih je najduža 1.275 m.

Plivanje: 

Na plažama Zavojskog jezera ili bazenima.

Avanture: 

Planinski biciklizam u organizovanim turama.

Održavaju se i takmičenja u planinskom biciklizmu.

Rekreativni ribolov: 

Uz napomenu da postoji trajna zabrana lova potočne pastrmke u rekama i potocima na području parka prirode Stara planina.

U III zoni zaštite, odnosno u donjem toku Toplodolske reke, Visočice i Zavojskog jezera primenjuje se princip "ulovi pa pusti".

Lov:

Moguć je na ukupno osam lovišta, od kojih su tri u okviru JP „Srbijašume“ Suvodol, Stara planina i Stara

planina II. Može se loviti fazan, zec, jelenska divljač i divlja svinja.

Obilazak manastira Svete Bogorodice, Svete Trojice, Suvodol, Temske i drugih kulturno - istorijskih objekata.

DNEVNO ORGANIZOVANE POSETE ZNAČAJNIH PRIRODNIH I
KULTURNIH ATRAKCIJA

BORAVITE NA STAROJ PLANINI!?

OBAVEZNO POSETITE...

VODOPAD TOPLI DOL I CRVENE STENE

ROSOMAČKA KLISURA ( SLIV REKE VISOČICE)
Rosomačku klisuru je naptavila Rosomačka reka koja pripada slivu rele Visočice. Do same reke se stiže pešice, a na ulazu u samu klisuru srešćete se sa izuzetno atraktivnom retkkošću koja je u jednom svom delu izuzetno strma  i nepristupačna, za ovu klisuru su karakteristični virovi koji čine klisuru još lepšom i zanimljivijom.

SELO RAVNA-TIMACUM MINUS
Predstavlja rimski logor i utvrđenje čiji temelji datiraju iz 1. veka i traju sve do Justinijanove obnove carstva u 6. veku. Lokalitet se nalazi severno od Knjaževca u ravni leve obale Timoka. Dominantan položaj zauzimalo je utvrđenje sa visokim, dobro sačuvanim bedemima i kulama. Ovaj lokalitet beleži i jedini sačuvani starorimski itinerer - spisak putnih stanica (Tabula Peutingeriana).

MANASTIR SV ĐORĐA U TEMSKOJ
Kada krenete na Staru planinu iz pravca Pirota, prvo vece naselje na ovom regionalnom putu je Temska. Prelepo uredjen manastir Sv. Đorđa, u narodu poznat kao manastir u Temskoj. Ovo je ženski manastir. Od zanimljivosti, iza manastira nalazi se spomenik Kapetanu Milutinu Karanovicu, junaku koji je poginuo pri oslobadjanju Pirota od Turaka. 

BOGORODIČINA CRKVA U DONJOJ KAMENICI

Crkva Svete Bogorodice, nalazi se u selu Donja Kamenica, 15 kilometara  jugoistočno od Knjaževca. Zadužbina je nepoznatog vlastelina i potiče iz prve polovine 14. veka. Ova crkva predstavlja najoriginalniji i najvredniji umetnički spomenik Eparhije timočke. Crkva je veoma zanimljive arhitekture i ako malih dimenzija sklad njenih proporcija stvaraju utisak monumentalnog. Nalazi se pod zaštitom kao spomenik kulture od velikog značaja.

     MANASTIR SV.TROJICE U GORNJOJ KAMENICI

      Manastir Sv. Trojice  se nalazi pod zaštitim R. Srbije kao spomenik kulture od velikog značaja. Zadužbina je srpskog despota Lazara, najmladjeg sina Đurađa Brankovića, kako stoji u natpisu iz 1454. godine. Crkva je skromnih dimenzija, sagradjena je u srpsko-moravskom stilu. Iako je siromašne izrade bila je u potpunosti živopisana. Freske su mahom uništene, vide se samo njihovi tragovi.

POTENCIJALI I OGRANIČENJA ZAŠTITE I RAZVOJA

Vodeni resursi su očuvani, predstavljaju značajan razvojni potencijal (vodoakomulacija "Zavoj"- strateška rezerva vode najvišeg kvaliteta). Izvori termomineralnih voda, slabo sumporovitih i radioaktivnih, balneoloških pogodnih za lečenje reumatičnih obolenja. Poljoprivreda, stočarstvo, prehrambena industrija. Usmeravanje poloprivdede i sela ka održivom razvoju, uz korišćenje svih komparativnih prednosti prirodnih travnatih zajednica u proizvodnji ovčijeg, goveđeg, kozijeg mesa i mleka, odnosno njihovih prerađevina vrhunskog kvaliteta. Proizvodnja kvalitetnog grožđa i vina. Povoljni uslovi za komercijalnu proizvodnju raznovrsnog koštičavog voća u režimu organske proizvodnje.

STRATEŠKE PREDNOSTI I NEDOSTACI

NEDOSTACI

•         Srbija nije prepoznatljiva kao turistička destinacija i nema standarde kvaliteta u turističkoj industriji

•         Loša ekonomska situacija regiona i pretežno staro stanovništvo

•         Nedovoljan broj i ograničena stručnost lokalnog kadra u turizmu i hotelijerstvu

•         Nedovoljna zaštita i održavanje prirodnih i kulturnih atrakcija i resursa

•         Nedostatak lokalnih pokretača novog turističkog razvoja.

PREDNOSTI

      •    Prostranstvo netaknute planine u formi platoa i s različitim elevacijama  pogodnim za skijanje

•         Maestralne vizure s ogromnim mogućnostima za izgradnju turističke infrastrukture

•         Bogatstvo vode i biljnog sveta

•         Diversifikovana struktura atrakcija i  dobra konfiguracija šireg prostora

•         „Stara planina” je internacionalno  prepoznati brend planine kojeg dele Srbija i Bugarska

•         Veličina projekta i njegov prioritetni status u Strategiji razvoja turizma Srbije

...OVDE MOŽETE UŽIVATI U PRELEPOJ NETAKNUTOJ PRIRODI