Turistički potencijal Vršca

Tamo gde blagi povetarac donosi miris grožđa sa brežuljkastih vinograda, gde se oseti svež planinski vazduh i ako oko nas puca pogled na ravnu Vojvodinu...u tom delu južnog Banata, u podnožju najviših planina Panonske ravnice leži grad Vršac.
Grad izuzetne prirodne lepote, koji u sebi čuva dašak starih dobrih vremena, tamo gde se i dalje može provozati starim fijakerom, popiti čaša dobrog vina, zasladiti se uz poznatu štrudlu sa makom, uživati i odmarati pod debelim hladom i disati, disati punim plućima dopuštajući da vas ponese zvuk voza koji se čuje u daljini, zvuk starih šina koje odzvanjaju i škripe, jecaju od sreće, radujući se novim turistima koji dolaze. Poznata banaćanska gostoprimljivost i smirenost, blaženi osmesi debeljuškastih sosa i njihovi poznati kulinarski specijaliteti će vas oboriti s nogu. Osetićete pravi domaćinski ugođaj u koliko posetite neki salaš u okolini ili ukoliko odete na pecanje do obližnje reke Karaš. Mnoštvo kulturno istoriskih spomenika  će vas očarati, zadovoljiti vaše potrebe za lepim, ovde se svakako možete odmoriti. Ovde će vam sve biti „potaman“- što bi rekli lale, a umor koji ste poneli sa sobom će iščeznuti. Vršac predstavlja svakao privredni, kulturni i turistički centar južno - bantskog okruga koji uz malo dobre organizacije i marketinga moze učiniti ovaj regijon vrlo atraktivnim kao za domaće tako i za strane turiste. Vršac je banatski gradić, poznat po svom vinogorju, ukusnom grožđu i dobrom vinu, jedan od onih gradova koji svojom slikovitošću podseća na proteklo doba, ali zato mnogim novim blokovima kuća, ulica i industrijskim zonama naglašava da ovde buja život novog vremena. Nalazi se u jugoistočnom Banatu, sa bogatom kulturnom tradicijom, prirodnim lepotama, burnom i dinamičnom prošlošću. Leži u podnožju živopisnih Vršačkih planina sa kojih se spušta svež vazduh šuma i dah vinograda, u velikom panonskom basenu u neposrednoj blizini Rumunije, sa izuzetnim geografskim polozajem na koju pre svega utiču saobraćajnice. Grad lezi na međunarodnom putu Beograd - Temišvar, sa dva granična prelaza. Vatin se nalazi par kilometara od grada, a železnički granični prelaz se nalazi u samom gradu. Kroz Vršac prolazi međunarodna železnička pruga Beč - Budimpešta - Beograd - Bukurešt. Nalazi se 84 km severoistočno od Beograda, od granice sa Rumunijom udaljen je svega 14 km, a od Temišvara 77 km. Odlikuje ga i dobra povezanost sa ostalim mestima. Par kilometara od grada nalazi se i mali aerodrom koji je u sklopu pilotske  akademije JAT-a.Vršac odlikuje bogatstvo geomorfoloških oblika, od ravničarskih i aluvijalnih ravni reke Karaš, lesnih zaravni, Deliblatske peščare na krajnjem jugozapadu i Vršačkih planina, koje se prostiru na svega 170 km² sa najvišim Guduričkim vrhom sa 641m nadmorske visine, koji ujedno predstavlja najvišu tačku Vojvodine. Vršačke  planine predstavljaju izdvojenu  samostalnu geomorfološku celinu prirodno nadovezanu na Karpate, ali po svom postanku one nisu vezane, već su mnogo starije. Jedina reka je Karaš, koji izvire u Rumuniji i protiče nedaleko od Vršca. Mesić, najveći od nekoliko potoka, izvire u brdima iznad istoimenog sela i protiče kroz sam grad. Na teritoriji južnog Banata izgrađena je čitava mreža kanala za odvođenje atmosferskih i podzemnih voda. Najveći je kanal Dunav - Tisa - Dunav, koji prolazi na oko desetak kilometara od Vršca. U samom gradu je jezero koje je uređeno kao gradsko kupalište. Prostrana oblast oko Vršačkog brega može se pohvaliti sa 120 registrovanih vrsta ptica i jedan je od najbogatijih ornitoloških staništa u Srbiji. Ovo područje obiluje i drugim oblicima biljnog i životinjskog sveta. Zbog raznovrsnosti flore i faune, kvaliteta šumskih eko sistema i prelepih predela, ova oblast je 1982. godine proglašena Parkom prirode.
Ime grada prema pisanoj istoriji prvi put se pojavljuje pre skoro šest vekova, daleke 1427. godine u jednom pismu kralja Zigmunda (1389-1439). U svim ovim nazivima koren je srpska reč „vrh“,a ispred osnovnog navedenog značenja stajao je prefiks ,,pod“  što znači „ispod vrha” i tako smo dobili ime koje grad i danas nosi Vršac (mali vrh). Predeo ravnice Vršačkih planina oduvek je privlačio ljude da tu izgrade svoja staništa, jer je zemljište povoljno za zemljoradnju, vinogradarstvo i stočarstvo, prostrane močvare omogućavale su  bogat ribolov, a šume pune divljači bile su idealna lovišta. Prva naselja javljaju se u neolitu, u doba giačanog kamena o čemu svedoče geološki nalazi. Ljudska naselja dobijaju stalniji karakter dolazkom Slovena u ove krajeve, a pre njih ovde su boravili Kimerci, Tračani, Kelti, Skiti, Dačani, Rimljani, Samati, Gepidi, Avari i drugi. Prvi tragovi naselja na Vršačkom brdu potiču iz vremena praistorije. Predgrađe ispod Vršačke kule visoko je 21 m, sa zidovima debljine 2,5m, u kome se  smenjuju mađarski i srpski vladari, a jedno vreme je bio u posedu Đurđa Smederevca o čemu postoje i  pisani dokumenti. Srbi se na ovim prostorima naseljavaju početkom 15. veka i osnivaju naselje Podvršac i utvrđuju čvrsti odbranbeni sistem. Ova oblast je raskršće mnogih puteva, nedaleko od Vršca je rimski put koji je povezivaoViminacijum (današnji Kostolac), Leperatu (na ostrvu Sapaji, kod Banatske Palanke), Aggidavu (sada Varadija) sa limesom u Pomorišju. U srednjem veku Vršac se nalazio na putu koji dolazi od Dunava i vodi ka Lugošu, Temišvaru, Transilvaniji, Pontu i dalje ka ukrainskim stepama i sa severa prema jugu do Mediterana. Današnji simbol grada, Vršačka kula, nastao je u prvoj polovini 15. veka u vreme Ugarske vlasti. Pojedini izvori govore da je tvrđava podignuta na mestu starorimske osmatračnice. Podigao je Đurađ Branković posle pada Smedereva za odbranu od Turaka. Već sredinom 15. veka ova oblast poznata je po svojim vinima, koja su bila najtrazenija na Ugarskom dvoru. Često se kod istoričara pominje 1494. godina kada se na dvoru ugarskog kralja Vlastimira placalo za bure vršačkog vina 10,5 dukata.Vršac je grad koji i danas zadivljuje svojom vekovnom arhitekturom, i sakralnom i profanom. Grad „pod kulom“ se i dalje urbanizuje u skladu sa savremenim zahtevima čoveka ovog vremena, sa težnjom da se zadrži staro jezgro i arhitektonski duh grada. Brojna stara zdanja raznovrsnih stilova i niz institucija čuvaju jednu od najzanimljivijih kulturnih istorija među vojvođanskim gradovima.Vršac je slikovitiji i privlačniji od mnogih panonskih gradova. 
Bogatstvo čine brojni kulturno istoriski spomenici, koji su ostavili pečat prošlog vremena, a danas predstavljaju nezaobilaznu turističku atrakciju izuzetne privlačnosti i lepote. Prošlost grada odlikuje kontinuiran, intezivan kulturni razvoj, koji beleži čitave duhovne krugove umetnika, veliku pozorišnu tradiciju i permanentni književni život. Ovo bogato nasleđe u domenu kulture i obrazovanja, i danas se uspešno obnavlja i nastavlja preko udruženja umetnika, slikarskih kolonija, muzejskih ekspozicija, pozorišnih predstava, aktivnosti biblioteke vezane za čitalačku publiku, multimedijalnih prezentacija, brojnih savremenih pesnika i prozaista... Posebne spomenike istorije i kulture predstavljaju vrednosti arhitekture, koju čine prelepi građevinski kompleksi raznih stilova, posebno barokne i secesijske epohe. Trg Save Kovačevića danas pedstavlja prostranu pešačku zonu, okruženu nekolicinom brojnih zdanja. Zgrada nekadašnje gostionice „Kod dva pištolja“ podignuta je u 18. veku. Ime je dobila po Karađorđu i njegovom poklonu koji je ostavio gostionici da bi platio svoj botavak. Naime on je gazdi dao svoja dva vredna pištolja, koji su postali zaštitni znak ove gostionice. Vrlo je zanimljiva dvorišna fasada ove zgrade jer je odlikuje trem sa lučnim otvorima. Na istom trgu se nalazi i kuća koju je podigao Đorđe, brat Jovana Sterije Popovića. Sterija je bio pravobranitelj, pisac i osnivač Narodnog muzeja i Akademije nauka u Beogradu, danas je najpoznatiji po svijim komedijama koje oslikavaju mane tadašnjeg vojvođanskog društva. Kuća je 1974. predata Književnoj Opštini Vršac, a danas se u njoj ovde održavaju književne većeri i izložbe. Druga znamenita građevina iz 18. veka je i zgrada Stare apoteke, poznatije kao „Apoteka na stepenicama“ nazvana zbog svog neobičnog prilaza ulazu. Danas su tu smeštene stalne izložbe „Iz istorije zdravstvene kulture južnog banata“, i postavka posvećena uspomeni na slikara Paju Jovanovića (1806 - 1856), čiji je brat radio u apoteci. Danas se u zgradi nalazi nekoliko njegovih vrednih dela, među kojima je i portret  kralja Aleksandra Karađorđevića. Već na sledećem uglu se nalazi rumunska crkva Svetog Spasa, podignuta u mešavini stilova među kojima preovlađuju vizantiski elementi i žuta klinker opeka. Jevreji su sve do početka šezdesetih godina 20. veka imali svoju sinagogu, ali je rušenjem izbrisan trag ove vrlo značajne građevine. Kapela Svetog Roka je  jedna od najstarijih sačuvanih građevina u Vršcu, podignuta u prvoj polovini 18.veka u znak zahvalnosti zbog prestanka epidemije kuge,a nalazi se na Omladinskom trgu. 
U okruženju francuskog  parka zatvorenim baroknom ogradom nalazi se Vladičin dvor koji je u periodu između 1750. i 1759. podigao vladika Jovan Georgijević, kao rezidenciju banatskih episkopa. Najlepša je kapela posvećena Svetim Aranđelima Mihajlu i Gavrilu, takođe iz 19.veka sa čudotvornom ikonom Presvete Bogorodice, i izvanrednim baroknim ikonostasom i ikonama Nikole Neškovića. Naspram dvora se nalazi pravoslavna Saborna crkva posvećena Svetom Nikoli sa svojim neobičnim tornjem na kojem se nalazi terasa. Unutrašnjost su ukrasili poznati srpski umetnici Pavel Đurković, koji je oslikao ikonostas, Paja Jovanović i Nikola Nešković. U drugoj polovini 18. veka je podignuta i srpska pravoslavna Uspenska crkva, posvećena Bogorodici. Na središnjem gradskom trgu, nazvanom još i Trgom pobede, nalazi se zgrada Gradski magistrat u kojoj se danas nalazi Skupština grada Vršca. Klasičnog je stila, sa lepim ukrasima oko prozora na drugom spratu. Na drugom delu zgrade nazvanom „Gotsko zdanje“ nalazi se balkon sa gradskim grbom  u medaljonu i istaknutim neogotičkim zabatom.Unutrašnjost je vrlo interesantno uređena, naročito stepenište, gde se nalaze kipovi devojaka koje predstavljaju četiri godišnja doba. 



Svakako najupečatljivija građevina je Rimokatolička katedrala, čija se dva tornja mogu uočiti još izdaleka. Ovo izvanredno neogotičko zdanje je posvećeno Svetom Gerhardu, podignuto u drugoj polovini 19. veka na osnovu planova lokalnog arhitekte Franca Brandajsa. Ova katedrala predstavlja jednu od najlepših i najvećih katoličkih crkava na ovim prostorima. 

U Vršcu se nalazi i Narodni muzej koji je otvoren 26.01.1898, a cilj osnivanja je bio prikupljanje materijala o prošlosti Vršca i područja oko donjeg Dunava. U njemu se mogu videti arheološki nalazi sa bogatih iskopišta oko grada, etnografska zbirka kao i veliki broj umetničkih dela iz 19. i 20. veka. Poseban segment muzeja posvećen je životu i radu Paje Jovanovića i Jovana Sterije Popovića. Nezaobilazno je i narodno pozorište „Sterija“, u kom se održavaju pozorišne predstave koje okupljaju veliki broj posetilaca svojim zanimljivim repertoarom. Najznačajniji simbol grada je svakako njegova kula na vrhu Vršačkog brega. Podignuta je u 15. veku i sačinjena je od kamena i opeke, nosi odlike vizantijskog načina zidanja pa ju je stoga verovatno podigao despot Đurađ. Spoljašnje stepenište vodi do drugog od ukupno tri sprata koji dostižu visinu od 20m.
Nedaleko od Vršca nalazi se i manastir Mesić, ženski manastir Srpske pravoslavne crkve u banatskoj eparhiji. Jedan je od najznačajnijih manastira u jugoistočnom Banatu, nastao u 15.veku. a osnovao ga je Jovan Branković, poslednji iz loze Brankovića, krajem 15.veka. Prvi pisani dokumenat koji pominje manastir Mesić je katastig Pećke patrijaršije iz 1660. i 1666. godine. 

To je vreme osnivanja prvih srpskih manastira na teritoriji južne Ugarske tokom 15. i 16 veka, u vreme velikih migracija srpskog naroda u ove krajeve. Takođe, iz ovog dokumenta se saznaje da je Mesić bio rezidencija vršačkih episkopa u vreme odmah nakon velike seobe, kada je privilegijama austrijskog cara Leopolda I potvrđeno postavljanje Spiridona Štibice za vršačkog vladiku. Manastir je rušen u nekoliko navrata 1716. i 1788. od strane Turaka ali i ubrzo obnavljan, drugi put trudom vršačkog episkopa Josifa Jovanovića Šakabente, kao i u zemljotresu 1892. godine kada je najviše oštećenja u manastirskom kompleksu imala sama crkva. U crkvi posvećenoj Sv. Jovanu Preteči, nalaze se ostaci ranijih fresaka iz 17. veka (detalji u naosu), kao i freske koje su nastale u18.veku i koje karakteriše izvesna konzervativnost i oslanjanje na ranije srednjevekovno iskustvo i veliki otpor ka nastupajućoj baroknoj umetnosti. Crkva je građena u tradicionalnom raškom stilu kao jednobrodna građevina sa kupolom i pravougaonim  pevnicama uz uticaje moravskog stila gradnje. Crkva je, kao i većina crkava u Vojvodini, pretrpela intervenciju u vidu dodavanja baroknih zvonika, koji kasnije menja svoj prvobitni oblik nastao po planu majstora Antona Blobergera. Manastir u svojoj riznici čuva više vrednih rukopisnih i štampanih knjiga, kao i niz slika poznatih slikara kao što su Jovan Popović, Arsenije Petrović, Pavel Đurković i drugih manje poznatih.

Monotoniju Panonske ravnice i Banata svakako narušavaju i Vršačke planine sa svojom živopisnom okolinom, velikim plantažama vinograda, bogatim šumama koje predstavljaju oaze mira, utočište i skrovište od urbanih zagađenih gradova, buke koju proizvode motorna vozila i  drugih svakodnevnih stresnih stvari koje nam se dešavaju. Ovaj klimatski pojas i nadmorska visina najviše odgovaraju i pogoduju kako mladim i zdravim, tako i starijim osobama, posebno asmatičarima, koji uz vrlo dostupne i lepe staze mogu se pešačiti i uživati u prelepom pejzažu, a oči odmarati u prostranim cvetnim livadama, raznovrsnoj flori i vegetaciji koja se prostire sve do oboda Deliblatske peščare i njenih pustih peščanih dina. Ovaj predeo je 1982. god. proglašen kao zaštićeno područje - park prirode. Vrlo je razvijen izletički, lovni, manifestacioni turizam. Prostrana lovišta u Vršačkom ritu predstavljaju glavni atraktivni predeli na kojima se može loviti divljač. Ljubitelji ribolova mogu uzivati pecajući na reci Karaš, kanalu Dunav - Tisa - Dunav i u okolnim ribnjacima. Vršac raspolaže solidnom turističko ugostiteljskom bazom sa Hotelom „Srbija“, Vilom Breg, Hotel „Treće doba“ i drugim smeštajnim kapacitetima. Razvijen kulturni i sportski život u gradu daje dobru mogućnost za organizovanje kvalitetne i funkcionalne turističke ponude. Poznate manifestacije koje okupljaju veliki broj turista iz cele Srbije, a i iz susedne Rumunije. Postoji mišljenje da je turizam velika razvojna šansa južnog Banata. Vršac zaista jeste jedan od vrednih skrivenih dragulja ovog regiona. Ulaganja za poboljšanje turizma trebaju biti direktna, (npr. turističke radnje, označene staze za turiste, razne manifestacije), ili indirektna, (npr. poboljšane sportsko - rekreativne ustanove, pristup i infrastruktura, jačanje kulturnih institucija...) Postoje zaista brojne mogućnosti za poboljšanje stanja i razvoj u ovoj oblasti. Potrebno je u potpunosti iskoristiti visoko kvalitetna odredišta vršačkog poslovnog turizma i u potpunosti iskoristiti lokacije, zatim postaviti savremenu kulturu i kulturno nasleđe Vršca u središte turističke ponude i upotrebiti ih za privlačenje posetilaca u opštinu. Ispitivanjem nalazišta geotermalnih voda na teritoriji opštine Vršac stvaraju se uslovi za razvoj banjskog turizma što može doneti mnogo veće prihode i podići procenat učešća turizma u opštinskom bruto domaćem proizvodu. Dobra saobraćajna povezanost sa drugim mestima, veoma povoljan položaj na samom graničnom prelazu mogu učiniti da Vršac postane glavni privredni, kulturnu i turistički centar Banata. Za sada je jedno od poznatih vikend destinacija koje najviše domaći turisti vole da posete. Uz malo investicija, izgradnjnju smeštajnih kapaciteta, valorizaciju okoline kao prirodnog rezervata koje je zaštićeno od strane države, nezaobilaznog marketinga turističke destinacije, dobro organizovanih manifestacija, priredbi i drugih kulturnih dešavanja možemo privući pažnju i velikog broja inostranih turista, s obzirom da se već nalazi na raskrsnici mnogih puteva. Vršac je oduvek nosio epitete lepog, bogatog i mirnog grada. Neka tako i ostane. Ima sve predispozicije da se razvije u atraktivni turistički centar: povoljan položaj, dobru povezanost sa drugim mestima, blagotvornu klimu, kulturno istorisko blago. U njemu se i dalje oseti duh starih dobrih vremena.